مصرف خود سرانه آنتی بيوتيک و عواقب آن

  آنتی بيوتيک ها (يا در اصطلاح عموم چرک خشک کن ها) در بين داروهای امروزی، بيشترين داروهای تجويزی هستند. آنتی بيوتيکها از طريق کشتن ميکروبها يا توقف تکثير آنها با عوامل بيماريزا مقابله ميکنند. پنی سيلين ، اولين آنتی بيوتيکی بود که بطور تصادفی از محيط کشت کپک کشف شد. امروزه متجاوز از 100 آنتی بيوتيک مختلف وجود دارد که پزشک برای درمان ناراحتی های کوچک تا عفونت های تهديدکننده حيات از آنها استفاده ميکند، وليکن اگر نابجا مصرف شوند بسيار خطرناک خواهند بود. با شناخت اهميت مصرف بجا و نابجای آنتی بيوتيکها، شما می توانيد به سلامتی خود وخانواده خود کمک کنيد.

 هرچند برخی آنتی بيوتيکها عليه انواع گسترده ای از عفونتها مؤثر هستند ولی مهم است که بدانيم هر آنتی بيوتيکی تمام عفونتها را نميتواند درمان کند و نيز آنها فقط عليه عفونتهايی بکار ميروند که توسط باکتريها ٬ قارچ ها و انگل های بيماريزا بوجود آمده باشند و عليه بيماريهای ويروسی مثل سرماخوردگی و آنفولانزا تاثيری ندارند. بهترين کاری که شما ميتوانيد در اين مواقع انجام دهيد اين است که اجازه دهيد سرماخوردگی و آنفولانزا، دوره خود را که گاهاً 2 هفته ممکن است طول بکشد ٬ طی کند و فقط علايم راتسکين دهيد. اگر بيماری شما طی 2 هفته بدتر شد يا شروع به بهبود نکرد جهت بررسی بيشتر به پزشک مراجعه کنيد.

  بعنوان مثال بيماريهای زير در اکثر موارد علت ويروسی دارند:

  - سرماخوردگی (گرفتگی بينی ٬ گلودرد ٬ عطسه ٬ سرفه ٬ سردرد)

  - آنفولانزا (تب ٬ لرز ٬ بدن درد ٬ سردرد ٬ گلودرد ٬ سرفه خشک)

  - خيلی از سرفه ها

  - برونشيت حاد (سرفه و تب) در بسياری موارد توسط ويروسها ايجاد ميشود.

  - فارنژيت (گلودرد) نيمی از اين موارد توسط ويروسها ايجاد ميشود.

  - گاستروانتريت های ويروسی (اسهال و ...)

  و بيماريهای زير در بيشتر مواقع علت باکتريايی دارند:

  - عفونتهای گوش - آنتی بيوتيکها بر بيشتر و نه کل عفونتهای گوش موثر هستند.

  - عفونتهای شديد سينوسها (که 2 هفته يا بيشتر طول بکشد).

  - گلودرد استرپتوکوکی

  - عفونت ادراری

  استفاده از آنتی بيوتيکها در بيماريهای ويروسی :

  - نه عفونت را درمان ميکند.

  - نه مانع از سرايت بيماری ميشود.

  - نه حال بيمار را بهتر ميکند.

  - ممکن است عوارض جانبی خطرناک داشته باشد.

  - باعث گسترش مقاومت آنتی بيوتيکی ميشود.

  مقاومت آنتی بيوتيکی چيست؟

  آنتی بيوتيکها از طريق مقابله با عوامل بيماريزا باعث بقای زندگی ميشوند ٬ اما بعضی باکتريها آنقدر قوی ميشوند که ميتوانند مقابل اين داروها مقاومت کنند و در نتيجه داروها بخوبی عمل نکنند ، اين يعنی مقاومت آنتی بيوتيکی. در اين صورت انواع قويتر باکتريها کشته يا متوقف نميشوند ٬ بلکه می مانند ٬ رشد ميکنند و گسترش پيدا ميکنند . اين بار ديگر باکتريها سخت تر کشته يا متوقف ميشوند.

  مقاومت آنتی بيوتيکی يکی از مهمترين معضلات بهداشتی جامعه امروز است. اين مساله بطور آشکار باعث خطر برای افرادی ميشود که عفونت ساده ای داشته و در صورت درمان تحت نظارت پزشک ميتوانستند بخوبی بهبود يابند ٬ اما با مصرف نابجای آنتی بيوتيک در دفعات قبل باعث بی تاثير شدن اين داروها شده اند.

  زمانی که آنتی بيوتيک نتواند تاثير کند، نتيجه اين خواهد بود که :

  - بيماری طولانی تر ميشود.

  - بيماری پيچيده تر ميشود.

  - مراجعه متعدد به پزشک يا حضور طولانی در بيمارستان را به دنبال خواهد داشت.

  - نياز به داروهای گرانتر و سمی تر خواهد بود.

  - چه بسا عفونت های مقاوم منجر به مرگ ايجاد شود.

  فقط خود بيماران تنها کسانی نيستند که از اين نتيجه رنج ميبرند ٬ بلکه افراد سالم جامعه هم ضربه خواهند خورد. باکتريهای مقاوم بسرعت بين اعضای خانواده ٬ همکلاسی ها و همکاران گسترش خواهد يافت و سلامت افراد جامعه با گونه بيماريزای جديدی که به سختی و با هزينه زياد درمان ميشود ٬ تهديد خواهد شد.

  گونه هايی از انواع باکتريهايی که به آنتی بيوتيک مقاوم شده اند ٬ شامل انواع ايجاد کننده عفونتهای پوستی ٬ مننژيت ٬ عفونتهای دستگاه تنفسی مثل ذات الريه ونيز فارنژيت يا گلودرد چرکی است.

  بنابراين:

نکته:  استفاده بيش از حد يا نادرست از آنتی بيوتيکها ٬ يعنی مشارکت در گسترش مقامت در باکتريها

  برای مقابله با اين پديده :

1. در صورت داشتن بيماری ويروسی از پزشک تقاضای آنتی بيوتيک نکنيد و پزشک را برای تجويز آنتی بيوتيک تحت فشار قرار ندهيد.

2. دوره درمان را حتی در صورت بهبودی کامل کنيد ٬ در غير اينصورت باکتری ها بطور کامل از بين نميروند و باکتريهای باقيمانده باعث عفونت مجدد ميشوند که ممکن است اين بار مقاوم شده و ديگر به آنتی بيوتيکها جواب ندهند.

3. داروهای باقيمانده را دور بريزيد و برای روز مبادا ذخيره نکنيد ٬ زيرا آنتی بيوتيک تجويزی روی همان عفونت بخصوص مؤثر و صرفاً برای شما در آن ايام تجويز شده است.

4. دارو را در ساعات معين شده توسط پزشک يا داروساز مصرف کنيد. آنتی بيوتيک زمانی مؤثر خواهد بود که بطور منظم مصرف شود.

5.  آنتی بيوتيکهای خود را به ديگران پيشنهاد نکنيد حتی اگر علايم شما يکسان باشد ٬ زيرا ممکن است برای بيماری آنها مناسب نباشد. دريافت داروی اشتباه ممکن است درمان صحيح را به تاخير بيندازد و باکتريها در اين فاصله تکثير پيدا کنند.

6.  در مورد نحوه مصرف صحيح آنتی بيوتيکها با پزشک يا داروساز مشاوره کنيد. مصرف نادرست آنها ميتواند جذب آنها را تحت تاثير قرار داده و باعث کاهش يا حذف اثر آنها شود.

7. در صورت فراموش کردن دوز مصرفی يا اشتباه در مصرف ٬ با پزشک يا داروساز مشاوره کنيد. 

نکته:  زمانی که شما آنتی بيوتيک را بدرستی مصرف کنيد ٬ بهترين کار را برای سلامت خود ٬ خانواده و اطرافيان انجام داده ايد 

  در موقع دريافت آنتی بيوتيک بايد بدانيد که :

  - چه عوارضی دارد؟

  - برای پيشگيری از عوارض جانبی چه کار ميتوان کرد؟

  - بهترين زمان مصرف دارو چيست؟ پس از غذا يا با معده خالي؟

  - آيا آنتی بيوتيک مورد نظر با داروی ديگر مصرفی ما مثل داروی جلوگيری از بارداری تداخل دارد؟

  - آيا در صورت مصرف با داروهای ديگر، غذا يا الکل امکان واکنشهای ناخواسته وجود دارد؟

  - بهترين شرايط نگهداری آنتی بيوتيک چيست؟

  - روش آماده سازی پودرهای آنتی بيوتيک را از داروساز سؤال کنيد.

  هنگام مراجعه به پزشک او را در جريان مسايل زير قرار دهيد:

  - حساسيت دارويی که در گذشته داشتيد.

  - رژيم غذايی بخصوصی که داريد.

  - حساسيت به داروها يا غذاها

  - بارداری و يا شيردهی

  - داروهايی که مصرف می کنيد.

  - مکمل های گياهی که در حال حاضر مصرف می کنيد.

  - ساير بيماريهايی که به آن مبتلا می باشيد از جمله فاويسم يا کم خونی داسی شکل.

  عوارض جانبی آنتی بيوتيکها:

  عمدتاً شامل ناراحتی های ملايم گوارشی ٬ تهوع ٬ اسهال يا مدفوع نرم است. بعضی آنتی بيوتيکها ممکن است باعث حساسيت به نور آفتاب شوند.

  درصورت داشتن عوارض زير با پزشک تماس بگيريد:

  استفراغ ، اسهال آبکی شديد، دردهای شکمی شديد، پلاکهای سفيد بر روی زبان

  واکنش های حساسيتی:

  بعضی افراد به بعضی گروههای آنتی بيوتيکها (عمدتاً گروه پنی سيلين ها) حساسيت دارند ، در اين صورت پزشک در صورت آگاهی، آنتی بيوتيک آن گروه را تجويز نخواهد کرد. علائم حساسيت شامل جوشهای ريز قرمز ، خارش، کهير ٬ ورم لب ٬ صورت و زبان و موارد شديدتر مثل سختی در تنفس و کاهش فشار خون می باشد.

  در خانمها ٬ علاوه بر موارد فوق بايد به نکات زير توجه شود:

1. آنتی بيوتيک ممکن است باعث شود تاثير قرصهای خوراکی جلوگيری از بارداری کم شود ٬ چه بسا در طول دوره درمان با آنتی بيوتيک استفاده ازروشهای ديگر ضد بارداری لازم باشد که در اين موارد بايد از داروساز يا پزشک مشاوره بگيريد.

2. درخانمهای باردار

منبع: دانشگاه علوم پزشکی زنجان

توسط سعید